Pierwsze objawy autyzmu można zauważyć u dziecka jeszcze przed trzecim rokiem życia. Zachowania charakterystyczne dla spektrum autyzmu, które mogą niepokoić rodziców i nauczycieli można podzielić na trzy grupy, które tworzą “triadę autystyczną”:
- Zaburzenia w funkcjonowaniu społecznym
- trudności z naprzemienną interakcją z drugą osobą
- trudności w tworzeniu więzi emocjonalnych z rówieśnikami
- większe zainteresowanie przedmiotami niż innymi dziećmi
- trudności w nawiązywaniu i podtrzymywaniu kontaktu wzrokowego
- niedostosowane reakcje emocjonalne do sytuacji społecznej
- brak zainteresowania zabawami grupowymi
2. Zaburzenia komunikacji
Mogą one dotyczyć zarówno komunikacji werbalnej (mowy), jak i niewerbalnej (mimiki, postawy ciała, gestykulacji).
- opóźniony i nieharmonijny rozwój mowy
- dosłowne rozumienie metafor i dowcipów
- echolalia, czyli stereotypowe powtarzanie części słów lub stałych wyrazów czy fraz wypowiedzianych wcześniej przez inne osoby. Na przykład dziecko zapytane: “Chcesz wody?” odpowie: “Chcesz wody, chcesz wody… “
- zamienianie zaimków - nieużywanie słów “ja” , “moje” w odniesieniu do siebie
- trudności w inicjowaniu i podtrzymywaniu rozmowy
- uboga ekspresja mimiki i słaba gestykulacja
- problem z chwaleniem się swoimi osiągnięciami, dzieleniem swoim szczęściem np. dziecko nie przynosi swoich rysunków do pokazania rodzicom
3. Stereotypowe wzorce zachowania
- dziecko przejawia powtarzalne, ograniczone i stereotypowe zachowania i zainteresowania. Można zauważyć brak elastyczności, sztywność lub przywiązanie do stałości
- występują specyficzne zainteresowania i dziecko posiada rozległą, specjalistyczną wiedzę w danym obszarze np. o kosmosie, pociągach
- zabawy dziecka oparte są na sztywnych schematach, brak w nich wyobraźni i zabawy opierającej się na udawaniu
- występują manieryzmy ruchowe, przejawiające się na przykład w kręceniu się wokół własnej osi, trzepotaniu nadgarstkami na wysokości wzroku, wspinaniu się na palcach
- występują stereotypie ruchowe, na przykład monotonne kołysanie się. Stereotypie, które pojawiają się podczas dużego napięcia, mogą występować także na poziomie języka w postaci pytań lub przekleństw.
- przejawianie agresji w stosunku do innych lub autoagresji, które jest spowodowane trudnościami w regulowaniu emocji i problemami w relacjach z otoczeniem